لاك پشتان دريايي

         لاك پشتان دريايي

   لاك پشت هاي دريايي جزء رده خزندگان (Reptiles  ) هستند . موجوداتي با جثه اي بزرگ و با  قدمت 200 ميليون ساله از عصر دايناسورها تاكنون زندگي مي كنند . آنها با مهاجرتهاي طولاني اكثر سواحل اقيانوسها و درياها شنا       مي كنند. رژيم غذايي در گونه ها تقريبا" مشابه بوده  و شامل جلبك ها ، علف هاي دريايي ( عموما" سرشاخه ها) ، گلسنگ ها ،  اسفنج ها ، عروس هاي دريايي و بطور كلي موجوداتي كه داراي حركت كند هستند مي باشد . زيستگاههاي آنان عمدتا مناطق   كم عمق ساحلي درياهاي گرم و نيمه گرم ، بسترهاي سنگي ، صخره اي ، مرجاني و زيستگاههايي كه داراي منابع غذايي كافي هستند ، مي باشند. براي تغذيه از ريشه و برگهاي درختان مانگرو به خورها نيز مراجعه مي كنند .  فصل تخم ريزي در لاك پشت ها با شروع ماههاي گرم همراه مي باشد .ازميان 8گونه لاك پشت دريايي 5گونه آن درآبهاي خليج فارس ودرياي عمان زندگي مي كند كه عبارتند از:

1. لاك پشت سبز                       Chelonia   mydas       (  green turtle )     
2. لاك پشت سرخ                       Caretta   caretta      (logger head )
3. لاك پشت عقابي                        Eretmochleys   imbricate   ( hawksbill turtle )
4. لاك پشت زيتوني   oliveridley turtle )  Lepidochelys  olivacea    ( 
5. لاك پشت پشت چرمي Dermochelys cariacea      (leather back sea turtle)      

نام گونه هاي موجود لاكپشت هاي دريايي در اقيانوسها و دريایی

مشخصات ظاهری گونه های موجود در خلیج فارس

1- لاك پشت زيتوني      ( Lepidochelys olivacea)

كاراپاس در خط خارجي به شكل نيم دايره و گرد و پهناي آن حدود 90% طول آن مي باشد. سر كوچك ( حدود 22% طول كاراپاس ) و داراي دو جفت اسكوت جلو پيشاني است . يك پوزه شاخي كه ممكن است بصورت دندانه دندانه و ريز باشد ، وجود بيش از پنج جفت ( گاهي اوقات   هفت جفت ) اسكوت جانبي بر روي كاراپاس كه جفت قدامي به اسكوت جلو مركزي متصل است . چهار جفت اسكوت زيرحاشيه اي كه هر يك بوسيله يك روزنه در جلو حاشيه پشتي بر روي پلاسترون قرار گرفته و بالغين داراي يك زايده قابل رويت بر روي هر باله خود مي باشند. رنگ : بخش بالايي به رنگ قهوه اي زيتوني و قسمت زيرين سفيد متمايل به زرد است .

2- لاك پشت پشت چرمي   Dermochelys cariacea ) )

Dermochelys  يعني لاك پشت پوشيده از پوست و Cariacea يعني مانند چرم ، از اين رو بطور معمول آن را لاك پشت چرمي مي نامند. بزرگترين نوع اين لاك پشت داراي صدفي  ( لاكي ) به طول 6 فوت و وزني بيش از 960 كيلوگرم مي باشد. بدني فشرده و پوشيده از پوست چرمي بدون اسكوت دارد. سر كوچك و منقار W شكل است. وقتي از جلو نگاه كنيم باله هاي بسيار بزرگ و بدون ناخن دارد. هفت تيغه طولي ( شامل يك جفت جانبي يا خارجي ) در كاراپاس و پنج تا در پلاسترون دارد. رنگ سطح بالايي قهوه اي تيره و يا سياه است و داراي لكه هاي سفيد در گردن مي باشد. تخمها سفيد و مدور و بطور معمول در حدود 5/5 سانتيمتر طول و 75 گرم وزن دارد. طول كاراپاس در بالغين حداكثر 180 سانتيمتر و بطور معمول 140 سانتيمتر و لاروها طول كاراپاس 6 سانتيمتر است. حداكثر وزن آن 725 كيلوگرم و بطور معمول 200 كيلوگرم است. باله ها در نوزادان نسبت به بدن آنها بزرگتر است.

3- لاك پشت سرخ    (Caretta caretta)

   كاراپاس به شكل قلب و گود كه پهناي آن حدود 76% طول آن مي باشد، سر نسبتا" بزرگ  ( حدود 28% طول كاراپاس ) و خيلي پهن ، داراي دو جفت اسكوت پيش پيشاني و پوزه قوي و شاخي است. پنج جفت اسكوت جانبي دارد كه جفت قدامي به اسكوت جلو مركزي متصل مي باشد. سه جفت اسكوت زيرحاشيه اي در روي پلاسترون و دو زايده بر روي هر يك از باله ها وجود دارد.  

 رنگ : رنگ پشت قرمز متمايل به قهوه اي با لكه هاي روشن و سمت شكمي زرد كمرنگ با لكه هاي نارنجي پراكنده

 از اين پنج گونه تنها دو گونه لاك پشت عقابي و سبز در سواحل و جزاير ايران تخمگذاري مي كنند.

4- لاك پشت عقابي    (Erthmochelys imbricata)

كاراپاس بيضوي و گرد و پهناي آن حدود 75% طول آن مي باشد اندازه سر متوسط (حدود 27% طول كاراپاس)، داراي دوجفت اسكوت جلو پيشاني و پوزه شاخي است. اسكوتهاي روي لاك  همه فلس مي باشند (لبه ها رويهم قرار گرفته ولي در گونه هاي خيلي مسن در كنار يكديگر هستند). چهار جفت اسكوت جانبي روي كاراپاس موجود است و جفت قدامي با اسكوت مركزي جلو تماس ندارند. چهار جفت اسكوت زيرحاشيه اي روي پلاسترون و دو زائده بر روي هر باله وجود دارد. 

5- لاك پشت سبز      (Chelonia mydas )   

  كاراپاس بيضي شكل و گود كه پهنايش حدود 88% طول آن است سر كوچك (حدود 20% طول كاراپاس) و يك جفت اسكوت در جلو پيشاني دارد. لبه هاي آرواره پائين شبيه به دندان و   آرواره بالا بر روي سطح داخلي داراي خطوط برجسته قوي مي باشد چهار جفت اسكوت جانبي بر روي كاراپاس وجود دارد كه جفت قدامي با اسكوت مركزي جلو تماس ندارند. چهار جفت اسكوت حاشيه اي بر روي پلاسترون و يك زائده بر روي هر يك از باله ها قرار دارد.

 رنگ : قسمت بال به رنگ سياه يا زيتوني مايل به قهوه اي تيره و اسكوتهاي كاراپاس داراي شعاعهاي زرد براق و لكه هاي سبز و مشكي مي باشند .

پراکنش دو گونه فوق  در استان

  در بيشتر نواحي گرمسيري جهان يافت مي شود و در قسمتهاي مركزي اقيانوس اطلس و اقيانوس آرام و هند پراكنش دارند، در آبهاي كم عمق سواحل صخره اي در خليجها و خورها زيست كرده ، پراكنش مناسبتري نسبت به ساير گونه ها در خليج فارس و درياي عمان دارند. و در سواحل جزايري همچون؛ هرمز، لارك ، قشم ، كيش ، فارور و بني فارور و مناطق كم عمق ساحلي   جمعيتهاي از اين دو گونه مشاهده ميشود. عمده مكانهاي تخم ريزي آنها از جزاير هرمز ، هنگام ، فارور ،شيدور ، لاوان ، كيش و نخيلو ، تيمادون و ام الگرم گزارش شده است.

مهاجرت لاكپشت هاي دريايي

لاكپشتهاي دريايي موجوداتي هستند كه اكثر زندگيشان را در محيط هاي دريايي مي گذرانند و تنها پيوندشان با ساير خزندگان لانه سازي آنها در نواحي ساحلي و در مواردي محدود آفتابگيري در خشكي جهت گرم شدن مي باشد. به همين دليل نيز آنها كاملا" با محيط هاي آبي سازگاري پيدا كرده و تكامل يافته اند. لاكپشتهاي دريايي از بسياري جهات از لحاظ زيستگاه و مهاجرت به پستانداران بزرگ دريايي و ماهيان بزرگ شباهت دارند .

تمام لاكپشت هاي دريايي بلافاصله بعد از درآمدن از تخم به سوي دريا حركت مي كنند و معمولا" اين امر بعد از تاريكي هوا است . و فعالانه به محض رسيدن به دريا از ساحل جدا شده و به سمت دريا شنا مي كنند سپس مهاجرتي تقريبا" آرام همراه با جريان آب را بسوي نواحي عميقتر همراه با جريانهاي اقيانوسي آغاز مي كنند . بعد از گذشت چندين سال لاكپشتهاي جوان بزرگ شده و جسما" حجيم تر مي شوند و فعالانه به نواحي عميق ساحلي در نواحي گرم و حاره اي به عنوان موطني كه در آنجا تكامل مي يابند بر مي گردند. لاكپشتهاي جواني كه در مناطق وابسته به كف در بعضي نواحي گرم زندگي مي كنند به صورت گروهي مهاجرت فصلي به نواحي چرا انجام مي دهند( معمولا" نواحي چرا در عرضهاي جغرافيايي بالاتر قرار دارند و اين مهاجرت در فصل تابستان صورت مي گيرد. ) و به عرضهاي جغرافيايي پائينتر در ماه زمستان مهاجرت مي كنند در حالي كه آنهايي كه در مناطق حاره اي زندگي مي كنند بيشتر حركتشان محلي است و از آن منطقه بيرون نمي روند. وقتي كه به دوران بلوغ مي رسند اين لاكپشتهاي بالغ شده به نواحي چراي بالغين نقل و مكان مي كنند . در بعضي جمعيتها زيستگاه افراد بالغ از لحاظ جغرافيايي مجزا از جايگاه جوانان در حال تكامل است. در جمعيتهاي ديگر ممكن است با يكديگر تلاقي كنند، در دوران بلوغ به محض اينكه فصل لانه گزيني فرا مي رسد بالغين مهاجرتي را از مناطق تغذيه اي به مناطق توليدمثلي انجام مي دهند. بيشتر جفت گيريها در نواحي نزديك به سواحل لانه گزيني صورت مي گيرد تا مناطقي كه از لحاظ ميزان مواد مغذي غني هستند. بعد از جفت گيري ماده ها تا حد ممكن به سواحل لانه گزيني نزديك مي شوند نواحي آميزشي ممكن است از سواحل لانه گزيني جدا باشند يا اصولا" از سواحل دور باشد كه اين بستگي به جمعيت لاكپشتها دارد در فصل لانه گزيني ماده ها معمولا" در مجاورت جايگاه تخم گذاري هستند و اين نيز بستگي به اين دارد كه به موقع جايگاه مناسبي براي لانه سازي پيدا كنند يا خير .

حركت در لاكپشتهاي دريايي

1- حركت در خشكي

مكانيسم حركت لاكپشت هاي دريايي در سطح خشكي با ديگر انواع اعم از آبزي و خشكي زي بسيار متفاوت است. در گونه هاي خشكي زي هنگام حركت دست راست با پاي چپ و برعكس ، عمل راه رفتن انجام مي گيرد ولي در لاكپشت هاي دريايي حركت كردن توسط دو باله جلويي و عقبي با سرعتي به مراتب پائينتر از ديگران انجام مي شود. آنها ممكن است يا توسط باله هاي جلويي و يا هر چهار باله حركت كنند ( چهار باله همزمان به حركت درآيد ) . در نوزادان حركت با بالغين و بزرگسالان متفاوت است . آنان هنگام حركت از باله جلويي سمت چپ با باله عقبي سمت چپ به طور همزمان استفاده مي كنند.

حركت در خشكي براي لاكپشت هاي بسيار مشكل مي باشد ، با توجه به گذشت ميليونها سال سير تكاملي و زندگي در محيط دريا ، فيزيك بدني آنان با محيطهاي دريايي هماهنگ شده ، به طوريكه قادرند با سرعتي در حدود 35 كيلومتر در ساعت حركت كنند . ليكن اين سرعت درخشكي به 500 متر در ساعت هم نمي رسد. حركت در خشكي درگونه هاي مختلف لاكپشت هاي دريايي به واسطه تفاوت در رفتار تا اندازه اي اختلاف دارد . فرضا" در گونه هاي Chelonia mydas , Natator depressus , Dermochelys coriacea   به شكل همزمان انجام مي گيرد كه Crutching نيز گفته مي شود بدين شكل كه هر چهار باله را در يك زمان به جلو برده اندام خويش را به جلو  مي كشد ، در نتيجه حجم آنها براي لحظه اي روي زمين باقي مي ماند. اثر به جاي مانده بر روي ماسه ها به شكل خطوط قرينه در طرفين يك خط و وجود تپه هاي ماسه اي كوچك ( اثر باله ها )   در طرفين محل تماس بدن بر روي زمين مشاهده مي شود.

2- حركت در دريا

شكل بدن لاكپشت هاي دريايي نسبت به اقوام زميني خويش تغييرات فاحشي كرده ،باله هاي جلويي بلند شده ، كاراپاس از طرفين فشرده شده ، گردن كوتاه ، كاراپاس در خط طولي كشيده ، باله هاي عقبي بخوبي در زير كاراپاس جاي گرفته است ، و تمامي خصوصيات مناسب براي حركت در آب دريا با راندمان بالا در حيوان جمع شده است .

شنا كردن در لاكپشت ها به دو دسته كلي تقسيم مي شود . شناي در سطح ( شناي افقي ) و شيرجه زدن ( شناي عمودي ). شناي افقي بيشتر هنگام تغذيه ، چرا و مهاجرت انجام مي شود و شناي عمودي كه حتي تا عمق 80 متري نيز ديده شده هنگام تنفس در سطح دريا و بازگشت به چراگاه و يا هنگام فرار از سطح آب ديده مي شود.

لاكپشت هاي دريايي هنگام حركت هاي افقي از باله هاي جلويي خويش استفاده مي كنند،باله هاي جلويي داراي دامنه وسيعي در حركت مي باشد مي توانند با زاويه اي نزديك 180 درجه عمل شنا كردن را انجام دهند. در حاليكه باله هاي عقبي به واسطه كوتاه بدون كه حدودا" كمتر از نصف طول باله جلويي مي باشند در جلو رفتن حيوان نقش اساسي ايفا نمي كنند.

قوانين و مقررات حفاظت جهاني

     لاك پشتان دريايي از گونه هاي حفاظت شده آبزيان در سطح جهاني محسوب مي شوند . از مهمترين سازمانهاي حامي لاك پشتان دريايي مي توان IUCN ( سازمان جهاني حفاظت از طبيعت و منابع طبيعي ) را نام برد كه از سال 1966 فعاليت خود را با يك گروه متخصصين لاك پشتان دريايي شروع كرد. اين سازمان اخيرا تمام كونه هاي لاك پشتان دريايي را در فهرست ( موجودات در حال انقراض ) قرار داده است. همچنين تمامي     گونه هاي لاك پشتان دريايي را در فهرست شماره 1 ( پيمان نامه جهاني گونه هاي گياهي و جانوري در معرض انقراض ) و همچنين فهرست شماره 1 و2 ( طرح مواظبت از گونه هاي وحشي حيوانات مهاجر ) گنجانيده است.

از ميان اين پنج گونه ، لاك پشت پشت چرمي در ليست جانوران شديدا در معرض خطر IUCN قرار دارد و به ندرت مشاهده شده است.

عوامل تهديد و انقراض لاك پشتان دريايي :

_ آلودگي نفتي : نفت وارد شده به دريا از طريق ايجاد مسموميت حاد و مزمن عامل نابودي لاك پشتان دريايي
مي باشد.

_ فعاليت هاي صيد و صيادي

_ زباله

_ ساخت و ساز در سواحل

_ صيد بالغين

_ فاضلاب هاي شهري

_ شكارچيان طبيعي

موارد ذكر شده از جمله موارد عمده نابودي لاك پشتان دريايي مي باشد و علاوه بر آن مواردي همچون تردد شناورها ، انفجارات جهت اكتشاف منابع ، آلودگي حرارتي ، تخريب آبسنگ هاي مرجاني ، پديده ذوب شدن يخهاي قطبي و افزايش سطح درياها ، فرسايش سواحل و مانورهاي دريايي نيز به شكل هاي گوناگون عامل انقراض اين موجودات     مي باشند.

لاک پشت سبز- جزیره هرمز

تخمگذاری لاک پشت عقابی- جزیره قشم

       رد حرکت لاک پشت عقابی

بر روی شنهای ساحللاک‌پشت‌ها خزندگانی هستند از راستهٔ سنگ‌پشتان (Testudines).بیشتر بدن لاک‌پشت‌ها به‌وسیله یک استخوان یا صدف غضروفی حفاظت شده‌است. این استخوان یا صدف از دنده‌های آن‌ها مشتق شده.از ۳۰۰ گونهٔ موجود برخی از آن‌ها شدیداً در معرض انقراض قرار دارند.لاک‌پشت‌ها جزو جانوران خون‌سرد هستند.از گونه‌های معروف آن می‌شود به لاک‌پشت زینی، لاک‌پشت چرمی و لاک‌پشت‌های سه‌چنگالی اشاره کرد.لاک پشت فراتی نوعی لاک پشت با لاک تقریبا نرم است که در خطر انقراض قرار دارد.